پاسخ اجمالی:
آیات قرآن به مختار بودن معصوم در ترک گناه صحّه گذارده؛ برخى از آیات عبارتند از: 1- وغیر از خداى یکتا هیچ یک از این خدایان باطل که به حال تو سود و ضررى ندارد، به خدایى مخوان و گرنه از ستمکاران خواهى بود(سوره یونس آیه 106). کسى که اختیارندارد صحیح نیست که به او گفته شود: اگرانجام دهى... . 2- به آن ها بگو: من مأمورم که خداى یکتا را بپرستم و هرگز کسى را شریک او قرار ندهم و...(سوره رعد، آیه 36). پر واضح است، کسى که اختیارى از خود ندارد، صحیح نیست که به کارى مأمور شود.

پاسخ تفصیلی:
با مراجعه و تدبر در قرآن در مى یابیم که آیات قرآن به مختار بودن معصوم در ترک گناه صحّه گذارده است; اینک به برخى از آیات اشاره مى کنیم:

الف) «قُلْ أَغَیْرَ اللهِ أَتَّخِذُ وَلِیّاً فاطِرِ السَّماواتِ وَاْلأَرْضِ وَهُوَ یُطْعِمُ وَلا یُطْعَمُ قُلْ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ * قُلْ إِنِّی أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذابَ یَوْم عَظِیم»(1)؛ (بگو اى پیامبر! آیا غیر از خدا را به یارى و دوستى برگزینم؟ (در صورتى که) آفریننده آسمان ها و زمین خداست. او به خلق، طعام و روزى مى خوراند و خود از طعام بى نیاز است. بگو اى رسول! من مأمورم اولین کسى باشم که تسلیم حکم خداست؛ از کسانى که به خدا شرک ورزیده اند مباش. بگو اگر من نافرمانى کنم، از عذاب آن روز بزرگ سخت مى ترسم.)
صریح آیه آن است که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از معصیت مى ترسد; زیرا منجر به عذاب قیامت مى گردد. او اگر قدرت بر معصیت نداشت چگونه ممکن بود که از معصیت خوف داشته باشد.؟!

ب) «وَلا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَلا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذاً مِنَ الظّالِمِینَ»(2)؛ (وغیر از خداى یکتا هیچ یک از این خدایان باطل که به حال تو سود و ضررى ندارد، به خدایى مخوان و گرنه از ستمکاران خواهى بود.)
کسى که اختیارندارد، آیاصحیح است که درباره او گفته شود: «اگرانجام دهى...»؟

ج) «قُلْ إِنَّما أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللهَ وَلا أُشْرِکَ بِهِ إِلَیْهِ أَدْعُوا وَإِلَیْهِ مَآبِ»(3)؛ (به آن ها بگو: من مأمورم که خداى یکتا را بپرستم و هرگز کسى را شریک او قرار ندهم و خلق را به سوى او دعوت مى کنم و بازگشتم به سوى اوست.) پر واضح است، کسى که اختیارى از خود ندارد، صحیح نیست که به کارى مأمور شود.

د) «وَإِذْ بَوَّأْنا لاِِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیْتِ أَنْ لا تُشْرِکْ بِی شَیْئاً...»(4)؛ (و یادآور آن گاه که مکان خانه را براى ابراهیم معیّن کردیم (به او گفتیم) چیزى را براى من شریک قرار نده.)

هـ) «وَلَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَإِلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ»(5)؛ (و همانا بر تو و رسولان پیش از تو چنین وحى شده است که اگر به خدا شرک آورى عملت محو و نابود مى شود و سخت از زیانکاران خواهى گردید.)

و) «وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ اْلأَقاوِیلِ * لاََخَذْنا مِنْهُ بِالَْیمِینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِینَ * فَما مِنْکُمْ مِنْ أَحَد عَنْهُ حاجِزِینَ»(6)؛ (و اگر به دروغ به ما سخنانى مى بست محققاً ما او را باقدرت مى گرفتیم و رگ قلبش را قطع مى کردیم و شما هیچ یک به دفاع از او قادر نبودید).

پی نوشت:
(1). سوره انعام، آیات 14 و 15.
(2). سوره یونس، آیه 106.
(3). سوره رعد، آیه 36.
(4). سوره حج، آیه 26.
(5). سوره زمر، آیه 65.
(6). سوره حاقه، آیات 44 ـ 47.

منبع: امام شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، ج 1، ص 122.

پرسش های مرتبط:

دیدگاه فقهاى شیعه در مورد اختیارى بودن عصمت براى معصوم چیست؟

وقتی خداوند در سوره توبه از مشرکین برائت می جوید، آفرینش آنان چگونه با عدل الهی سازگار است؟(اگر بدش می آمد نمی آفرید!)

چگونه می توان تصوّر کرد که انسان با وجود «قضا و قدر الهی»، صاحب «اختیار و اراده» باشد؟!

اگر در شب قدر مقدّرات معیّن می گردد، پس تلاش و اختیار انسان در آینده، چه معنا و مفهومی دارد؟!

اگر خداوند می دانسته که بنده ای قرار است جهنّمی شود، چرا او را خلق کرد؟!

«توحید افعالی» یعنی اینکه همه افعال، حرکات و فعّالیّت ها به خدا بر می گردد؛ آیا این تعریف از توحید افعالی مستلزم «جبر گرایی» نیست؟!

آیا عقیده به «توحید افعالی» با «اختیار انسان» منافات ندارد؟!

آیا علم ازلی خداوند به تناول حضرت آدم(علیه السلام) از درخت ممنوعه، سبب «اجبار» او به این گناه بوده است؟